TÜRKİYE YÜZYILI MAARİF MODELİ YENİ MÜFREDAT HAKKINDA DEĞERLENDİRMELER

(GENEL MÜFREDAT)

Türkiye Yüzyılı “Maarif Modeli” yeni müfredatın genel kısmına ilişkin yapılan inceleme sonucunda aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır: Önerilen Model aslında çağımıza hitap edecek şekilde düzenlenmeye çalışılmıştır. Modelin sınırları kısmen belirlenmiştir. Ancak bu haliyle beklentileri karşıladığını söylemek mümkün görünmüyor. Çünkü model bu haliyle yeterince somut değil, soyut kalmıştır. Diğer bir ifade ile model, Eğitim bilimlerinin kavramları ile ifade etmek gerekirse işe vuruk (işlevsel, fonksiyonel) değil. Bu nedenle daha da somutlaştırılması gerekir. Model milli ve manevi değerlerimize ve kültürel birikimimize zayıf da olsa atıfta bulunmaktadır. Metinde Osmanlıca kavramlara belli oranda yer verilmiştir. Bu açıdan bir millilik sağladığı ve kültürel-tarihsel birikimimizden zaman içinde daha fazla faydalanmaya zemin hazırlayacağı söylenebilir. Eğitim tarihimiz incelendiğinde Osmanlıca’nın uzun yıllar eğitim kurumlarımızda bilim ve kültür dili olarak kullanıldığı görülmektedir. Osmanlıca, ilim birikimimizin önemli bir kaynağıdır. Bilimle ilgili temel kavramların da çoğu Osmanlıca’da mevcuttur. Hatta model ismi olan Maarif kelimesi köken itibariyle her ne kadar Arapça olsa da Osmanlıca’da eğitim ile ilgili kullanılan temel kavramlardan (mefhumlardan) biridir. Osmanlıca kavramlara yer verilmesi yeni nesil için Osmanlıca farkındalığı sağlayabilir. Modelde bilgi-beceri-yetkinlikler ile ilgili süreç becerilerine yer verilmiştir. Bu ilişkilendirme çağdaş eğitim sistemlerinde var olan bir durumdur. Modelde değerlere özellikle vurgu yapılmıştır. Vurgu yapılan değerler genellikle insani ve evrensel değerlerdir ve hiçbir inanç sistemi ya da beşeri düzen ile çelişmemektedir. Ancak vurgulanan bazı temel değerler için Osmanlıca kavramlar/mefhumlar kullanıldığı için belli bir kesim bunu inanç (özellikle İslamiyet) ile ilişkilendirip itiraz edebilir. Ancak bunun yerinde ve doğru olmadığını söylemek gerekir. Çünkü bu değerler insani ve evrensel değerlerdir ve bütün ülkelerin eğitim programlarında mevcuttur. Dolayısıyla yapılacak itirazlar ve eleştirilerin temeli yoktur. Dikkate alınmaması gerektiği kanaatindeyim. Model bu haliyle yeterli değil ve bazı eksik ve kapalı tarafları vardır. Bunları kısaca özetlemek gerekirse:

• Model yeterince somut değil, fazla soyut kalmıştır. Kavram karışıklıkları var. Çok fazla tekrarlar var. Kullanılan bazı kavramlar yeterince açıklanmamıştır. Bu durum art niyetli bazı insanların müfredat hakkında daha rahat yalan, yanlış çarpıtmalar yapmalarına imkan verebilmektedir. Yeni müfredatta özellikle vurgulanan çoğu değerler insani ve evrenseldir. Buna rağmen bazı sendikalar ve sosyal medya grupları yeni müfredat aleyhinde açıklamalarda bulundular. Örneğin yeni modelde; erdem, dürüstlük, sorumluluk, etik, ahlak, doğruluk gibi özellikle evrensel ve insani değerlere vurgu yapılmış. Hangi ülke ya da millet kendi vatandaşlarında bu hasletlerin olmasını istemez? Hatta eğitim programlarında bu değerlere yer vermeyen bir ülke ya da toplum var mı? Bu sorulara “Evet” demek akıl işi değil. Hal böyle iken nasıl olur da belli bir kesim evrensel ve insani olan bu değerleri din ile ilişkilendirebiliyor? Burada iyi niyet aramak mümkün değil. Yeni model için yapılan ya da yapılacak her eleştiri ve öneri elbette dikkate alınmalıdır. Ancak eleştirinin nedeni ve temeli önemlidir. Yeni modelde açık bir şekilde dine herhangi bir atıf yapılmamasına rağmen kullanılan Osmanlıca kavramlardan dolayı belli bir kesim tarafından din ile ilişkilendirilip ağır bir şekilde eleştirilmektedir. Yapılan eleştirilerin/tenkitlerin art niyetli olduğunu gözardı etmemek lazım. Bu kesim belkileri ile hareket ediyorlar.

• Maarif Modelinde belli oranda temel amaçlara yer verilmiştir. Ancak bu temel amaçlar yeterince açık ve esnek değil. Modelin dayandığı felsefe açık bir şekilde ifade edilmemiş. Bilindiği gibi hem klasik eğitim sistemlerinin hem de modern eğitim sistemlerinin temellendirildiği bir felsefe vardır. Birey bu felsefeye göre yetiştirilmektedir. Bu felsefenin batılı anlayışa dayalı olmasına gerek yok. İlim, kültür ve tarihi birikimimizden hareketle milli ve manevi değerlerimize hizmet edecek çağdaş bir felsefe oluşturabiliriz. Bu felsefeye Maarif Felsefesi adını verebiliriz.

• Maarif Modelinin epistemolojik alt yapısı zayıf kalmıştır. Yeterince milli ve manevi mirasımızdan beslenmemiştir. Teknik olarak çerçevesi iyi çizilmiş olan bu model, derinlemesine incelendiğinde ithal olduğu anlaşılmaktadır. Maarif modeli için bir de Maarif Epistemolojisi oluşturmamız gerektiği kanaatindeyim.

• Maarif Modelinin tarihsel-toplumsal temelinin zayıf kaldığı inancındayım. Bunun için de Maarif Modelinin tarihsel-toplumsal temellerini de oluşturmamız gerekecek.

• Çağdaş anlamda bir eğitim programının dayandığı temeller vardır. Bunlar: Felsefi, Psikolojik, Tarihsel, Toplumsal temellerdir. Modelde bu temeller yetersiz kalmıştır.

• Yeni model incelendiğinde; ihtiyaç analizi yapılmadığı ve çok acele bir şekilde geliştirildiği algısı oluşmaktadır. Bu modelin sağlam temellere oturtulması için bütün paydaşların program geliştirme sürecine dahil edilmesi gerekir.

• Maarif Modelinin genel kısmında yer alan amaçların ders (fizik, kimya, biyoloji, matematik, tarih, coğrafya, edebiyat, felsefe vb.) programları ile nasıl ilişkilendirildiği/ilişkilendirileceği açık değil. Bu aşamada bunun için bir değerlendirme yapmak doğru olmaz. Bilgi-beceri- yetkinliklerin hangi ders programı ile ne kadar ve nasıl ilişkilendirileceğine dair yeterince bilgi yok. Bunun için çalışma gruplarının oluşturulmasına ihtiyaç var.

• ⁠Temel amaçların uygulamaya yansıması nasıl olacak? Yani ders kitaplarına ve sınıf içi ve sınıf dışı uygulamalara yansıtılması nasıl olacak ve kim/kimler tarafından denetlenecek?

• ⁠Kitaplar kimler tarafından yazılacak ve kim kontrol edecek? Kitap yazımında yer alacak yazarlarda bulunması gereken niteliklerin belirlenmesi gerekir. Bir kitabın yazılması için oluşturulacak komisyonda; alan uzmanı, program geliştirme uzmanı, ölçme-değerlendirme uzmanı, eğitim psikoloğu, eğitim felsefecisi, eğitim sosyoloğu, öğretim teknolojisi uzmanı, görsel sanatlar uzmanı vb. yer almalıdır.

• ⁠Kitap içerikleri ve görselleri nasıl seçilecek? Kitap içerikleri ve görselleri için dikkate alınacak kriterler açık olarak yazılmamış. İçerik ve görseller birbirini desteklemelidir. Maarif modelinden hareketle ders kitaplarının içerik ve görselleri için değerlendirme ölçütleri belirlenmelidir. Bu ölçütler modelden çıkarılabilir.

• ⁠Daha da önemlisi öğretmen ayağı bu aşamada dikkate alınmamış gibi görünüyor. Halbuki bir eğitim programının kalitesi öğretmen kalitesi ile paraleldir. Yeni müfredatın yetiştirmeyi hedeflediği bireyi yetiştirmek için yeni bir öğretmen modeline ihtiyaç vardır. İhtiyaç duyulan öğretmen nasıl yetiştirilecek? Yeni programın gerekli kıldığı nitelikler, çalışmakta olan öğretmenlere nasıl kazandırılacak? Bu hususlar yeterince açık değil. Eğitim-öğretimi yeni modele uygun gerçekleştirmek için öğretmen yetiştirme sistemimizi ve eğitim fakültelerinin programlarını da gözden geçirmemiz gerekecek. Hatta öğretmen yetiştirme sistemimizi ve eğitim fakültelerinin programlarını mümkün olan en kısa sürede dönüştürmek gerekir. Bundan sonraki aşamada Maarif Modeli Öğretmen Yetiştirme Sistemi oluşturmamız gerekir.

• Maarif modeli, tekdüzeliğe yol açmaması için çeşitli seçenekler sunmalıdır.

• Bu aşamada özellikle ders kitaplarının yazılmasına kaynaklık edecek ve modelin uygulanmasını kolaylaştıracak çeşitli kitaplar yazılmalı ve öğretim materyali geliştirilmelidir.

• Maarif Modeli yeterince esnek değil. Bu model, eğitim ve öğretim ile ilgili sınırlar belirlemeli ve bu sınırlar içinde kalmak şartıyla bir esnekliğe imkan tanımalıdır.

• Model uygulanmaya konulmaya başlandıktan itibaren uygulama ile ilgili sürekli veriler toplanmalı ve belli aralıklarla (örneğin üç yılda bir) genel değerlendirmeler yapılmalıdır. Genel değerlendirmeler sonucunda ihtiyaç olması durumunda model revize edilmelidir.

Prof. Dr. Behçet ORAL

Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi

Eğitim Bilimleri Bölümü